„Nikogo niczego nie nauczę – mogę jedynie sprawić, by pomyślał”, mawiał Sokrates. Zarówno coaching, jak i psychoterapia dotykają obszaru ludzkich myśli, przekonań i emocji. Psychoterapia a coaching – czy te dwie dziedziny więcej łączy niż dzieli?
Coaching
Początków coachingu należy szukać w sporcie, a dokładnie – w drużynie tenisowej. W latach 70-tych XX wieku Tim Gallwey, kapitan z Uniwersytetu Harvardu, po raz pierwszy zdał sobie sprawę, że największym rywalem zawodnika – znacznie większym niż przeciwnik z drugiej drużyny – jest jego własna psychika.
Zaledwie po 10 latach od odkrycia kapitana Tima, coaching na dobre zadomowił się w świecie biznesu, by w latach 90-tych stać się szanowaną i powszechnie stosowaną metodą na drodze rozwoju osobistego. Jego popularność nie mija, wręcz przeciwnie – wzrasta.
W efekcie coaching plasuje się wysoko na liście najlepiej rokujących zawodów. Jego rozwój i zróżnicowanie zastanawiają ludzi, którzy zadają sobie pytania: czym tak właściwie jest coaching? Kiedy z niego skorzystać?
Psychoterapia
Coaching i psychoterapia są dziedzinami wchodzącymi w zakres nauk psychologicznych. Ich tematyka jest pokrewna, nie da się więc odgrodzić jednej przestrzeni od drugiej wysokim murem – one zawsze będą się na siebie nakładać.
Psychologia, socjologia, psychoterapia, psychiatria, pedagogika, coaching to dziedziny, które są ze sobą ściśle powiązane – jedna z drugiej wynika, a zarazem się przenika, inspiruje, czerpie ze swego dorobku. Odkrycia w jednym obszarze rzucają światło na drugi, pokazują nową perspektywę.
W zależności od tematyki, psychoterapia i coaching mogą się ze sobą zgadzać, pięknie różnić lub uzupełniać. Dlatego warto porzucić etykietki – nawet powtarzane przez znane źródła. Omówmy kilka stwierdzeń opublikowanych przez International Coach Federation (ICF) jako odróżniające psychoterapię od coachingu.
Psychoterapia a coaching – podobieństwa
Według International Coach Federation (ICF) poniższe stwierdzenia są dowodem na różnice pomiędzy coachingiem a psychoterapią. Być może jednak to świadectwa ich… podobieństwa? Przyjrzyjmy się im.
- Psychoterapeuta stawia się na pozycji eksperta dla klienta, a coach – partnera.
Warto pamiętać, że psychologia humanistyczna oparta jest właśnie na relacji partnerskiej, w której bardzo podkreślona jest podmiotowość klienta (nie pacjenta). W nurcie Gestalt psychoterapeuta nie uważa siebie samego za autorytet bądź większego znawcę problemu, który opisuje klient. - Coach skupia się na przyszłości, terapeuta na przeszłości.
Terapeuta Gestalt nie wybiega zbytnio w przyszłość ani nie cofa się w przeszłość – jest obecny w „tu i teraz”. Koncentruje się więc na tym, czego w danym momencie doświadcza klient. Warto jednak dodać, że nawet okazjonalne wracanie do przeszłości nie służy temu, aby w niej zostać na zawsze, wręcz przeciwnie – raczej, by zrozumieć pewne nawyki i schematy, mające źródło w dawnych doświadczeniach, aby na przyszłość móc wprowadzić nowe. - Coaching w odróżnieniu od psychoterapii jest procesem kreatywnym, którego celem jest odkrycie twórczego potencjału klienta.
Bardzo ciekawe stwierdzenie, gdyż właśnie założenia terapii Gestalt mają podobne źródło. Psychoterapia jest nie tylko kreatywna, ale również prowadzi do twórczych zmian w życiu klienta. - Psychoterapia koncentruje się na cierpieniu, a coaching na pozytywnych aspektach, możliwościach.
Okresowe zatrzymanie się nad trudnym wydarzeniem z przeszłości bądź na niekomfortowych uczuciach – złości, smutku, gniewie, w rzeczywistości może być czynnikiem wyzwalającym, uświadamiającym, prowadzącym do zmiany, która bez wątpienia wpłynie korzystnie na przyszłość. Niemniej jednak nie brak również psychoterapeutów, którzy zajmują się psychologią pozytywną. - Celem coachingu jest umożliwienie klientom budowania pewności siebie i zwiększania własnych zdolności do osiągania sukcesów.
Psychoterapeuci również mogliby podpisać się pod tym stwierdzeniem. „Gestalt zakłada, że człowiek jest zdolny do samoregulacji, czyli, że posiada cały potencjał do zaspokajania swoich potrzeb, z własnego wyboru i do kierowania swoim zachowaniem”.
Czy terapeuci mogą być coachami?
Po pobieżnym omówieniu powyższych punktów widać bardzo wyraźnie, że powyższe stwierdzenia są raczej dowodem na podobieństwa pomiędzy psychoterapią a coachingiem. Warto również pamiętać, że coaching tak naprawdę istnieje dzięki osiągnięciom psychoanalityków (z Zygmuntem Freudem na czele) i psychologów, których praca sięga już ponad 100-letniej historii. Nie bez znaczenia jest także wpływ praktyki terapeutów, którzy współcześnie określani są jako „ulubieńcy coachów”, jak na przykład Milton Erickson (Rogers, 2010).
Może więc zrodzić się pytanie – skoro pomiędzy jedną a drugą dyscypliną jest tyle podobieństw, to czy terapeuci mogą być coachami i na odwrót? W grupie dyskusyjnej spotkaliśmy się ze stwierdzeniem, że „proces coachingowy jest absolutną odwrotnością wszelkich terapii leczących i doświadczenie terapeutyczne niejednokrotnie może przeszkadzać osobie, która chce umiejętnie prowadzić coaching”.
Tymczasem to właśnie terapeuci mogą być świetnymi coachami, gdyż są bardzo dobrze wykwalifikowani, korzystają z ogromnej bazy własnych doświadczeń i wiedzy, z pogłębionej samoświadomości oraz superwizji. Czas przyznać, że jedna dziedzina wynika z drugiej, jednocześnie koegzystując. Czy zasada działa w drugą stronę – czy coachowie mogą być terapeutami? Tak, jeśli ukończą specjalistyczną edukację psychoterapeutyczną.
Psychoterapia a coaching – różnice
Czy są zatem istotne i nie kreowane w sposób sztuczny różnice pomiędzy coachingiem, a psychoterapią? W odpowiedzi na powyższe pytanie może pomóc opracowanie A. Syrek-Kosowskiej na podstawie: D. Skibbins (2007)
Jak rozróżnić psychoterapię od coachingu?
| Life coaching | Psychoterapia |
| Koncentracja na celu bez zatrzymywania się nad przeszkodami na drodze. | Koncentracja na głębokim wglądzie w celu zrozumienia nawyków i schematów klienta oraz na treningu nowego modelu zachowania poprzez transformowanie dobrze znanych wzorców myślenia i działania, co pozwoli na podejmowanie lepszych i świadomych decyzji i działań w przyszłości, a w konsekwencji – na lepsze życie. |
| Koncentracja na zmianie obecnej sytuacji w życiu klienta. | Koncentracja na pogłębionym rozumieniu wzorców z dzieciństwa, nawyków, schematów, przekazów pokoleniowych, gdyż to one są źródłem blokad i ograniczeń. |
| Dążenie do rozwiązania celu określonego przez klienta. | Dążenie do rozwiązania i zrozumienia problemu określonego przez klienta. |
| Koncentracja na mocnych stronach klienta. | Koncentracja na czynnikach blokujących i hamujących klienta. |
| Zadaniem coacha jest motywować i inspirować klienta do zmian. Aby to osiągnąć, coach używa technik i narzędzi coachingowych. | Zadaniem terapeuty jest pomóc klientowi w zmianie, towarzysząc mu w tym głębokim procesie. Terapeuta korzysta ze specjalistycznej wiedzy psychoterapeutycznej i psychologicznej. Jest zobowiązany uczestniczyć w superwizjach. |
Coach czy psychoterapeuta – kiedy skorzystać z ich usług?
Powyższe zestawienie punktuje konkretne różnice pomiędzy psychoterapią a coachingiem. Świadomość odmienności pomiędzy nimi jest istotna w momencie, kiedy zastanawiamy się, którego specjalistę odwiedzić.
Na sesję z coachem warto umówić się, kiedy brak nam inspiracji do działania, mamy trudności z motywacją. Do psychoterapeuty z kolei, kiedy trapi nas problem bardziej uogólniony – wewnętrzne zagubienie, niezrozumienie, niekontrolowane reakcje, wybuchy uczuć, długotrwałe przygnębienie.
Czym kierować się przy wyborze terapeuty lub coacha?
Decydując się na wizytę u psychoterapeuty lub coacha, warto również wziąć pod uwagę czynnik ludzki. Chodzi o osobowość – zarówno coacha, jak i psychoterapeuty. Klientom korzystającym z psychoterapii zaleca się wybranie terapeuty, z którym będą czuć się komfortowo – podobną zasadę warto zaproponować przy współpracy z coachami. Nasz wybór może zostać również podyktowany zbliżonymi doświadczeniami. O co chodzi?
Łatwo zresztą dostrzec różnice w tematach, z którymi moglibyśmy się potencjalnie do kogoś zgłosić. Ponad 40-letniej matce pewnie ciężko byłoby skorzystać z sesji coachingowej u dużo młodszej osoby, w dodatku bezdzietnej. Prawdopodobnie nie miałaby jednak oporów, aby u tej samej osoby dowiedzieć się więcej na temat urządzeń mobilnych.
Czynnik ludzki ma zatem ogromne znaczenie. Jeśli szukać psychoterapeuty, to takiego, z którym rezonujemy. Podobnie jak i coacha, który swoim sposobem bycia i energią przekona nas, że zainspiruje nas w potrzebnej nam dziedzinie.
Psychoterapia a coaching – koegzystencja, nie rywalizacja
Szukanie sztucznych podziałów wydaje nam się szkodliwe. To nie działka, na której wymierzymy co do metra zakres naszej ziemi. Raczej chodzi o wspólne pole, potrzebujące różnorodnych środków odżywczych, które nie walczą ze sobą antagonistycznie, ale zgodnie działają, pracując na obfitość przyszłych plonów. Dlatego ostrożnie należy odpowiadać na pytanie „psychoterapia a coaching – podobieństwa czy różnice?”
Pedagogika, psychologia, psychoterapia, socjologia, psychiatria czy coaching to połączone ze sobą dziedziny, koegzystujące, czerpiące ze swoich dorobków, uzupełniające się nawzajem i wspierające. Ich różnice z kolei są dobrym punktem wyjścia do podjęcia decyzji, z czyich usług skorzystać w konkretnym przypadku.
